YENİ ÇEK KANUNU
– 5941 Sayılı Çek Kanunu 20.12.2009 Tarihli 27438 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.
– Ayrıca T.C. Merkez Bankası 2010/2 Sayılı Tebliğini de 20.01.2010 tarih, 27468 Sayılı Resmi gazetede yayımlamıştır.
ÇEK KANUNUNUN AMACI:
– Kanun, Çekin güvenilir bir ödeme aracı olmasını temin etmek ve ekonomik işleyiş ile topluma ve kamu düzenini temin etmek amacıyla çıkarılmıştır.
– Ayrıca Karşılıksız Çek Düzenleyenlerin Dünya Ekonomik Krizi Nedeniyle etkilendikleri ve Keşide ettikleri çeklerini ödeyememeleri nedeniyle, çek hamili ve keşidecisi ve yasal sorumluluklarının yeniden düzenlenmesi amacı ile çıkarılmıştır.
– Kanun, Çekin güvenilir bir ödeme aracı olmasını temin etmek ve ekonomik işleyiş ile topluma ve kamu düzenini temin etmek amacıyla çıkarılmıştır.
– Ayrıca Karşılıksız Çek Düzenleyenlerin Dünya Ekonomik Krizi Nedeniyle etkilendikleri ve Keşide ettikleri çeklerini ödeyememeleri nedeniyle, çek hamili ve keşidecisi ve yasal sorumluluklarının yeniden düzenlenmesi amacı ile çıkarılmıştır.
ÇEK HESABININ AÇILIŞI – 1
– Kanun, Çek hesabının açılabilmesi için;
– 1) İlgilinin, vekilin veya yasal temsilcinin imzası zorunludur,
– 2) Çek Hesabının açılabilmesi için, Çek defteri isteyen kişinin HER DEFASINDA yazılı beyanı, Tacir veya Esnaf olup-olmadığının belgelenmelidir,
– 3) Kendisi hakkında ÇEK DÜZENLEME ve ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI bulunup bulunmadığını BANKAYA YAZILI beyanda bulunacaktır. Tüzel Kişiler için, imza yetkilisi olanlar içinde BANKAYA YAZILI BEYAN verilecektir.
– 4) Çek Defterlerini BANKALAR kendileri BASTIRACAKLARDIR.
– 5) Çek Defterlerinin basım şekli, T.C. Merkez Bankası yayınladığı 20 OCAK 2010 Tarih, 27468 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2010/2 Sayılı Tebliğ ile belirlemiştir.
– 6) Çekler; TACİRLERE = LACİVERT, TACİR OLMAYANLARA=SARI, HAMİLİNE ÇEKLER = KIRMIZI renkte basılacaktır. Böylelikle Tacir olanlar ile olmayanlar ve Hamiline çekler ayırt edilmiş olacaktır.
ÇEKLERİN TAŞIMASI GEREKEN HUSUSLAR – 1
– Çek Hesabının Numarası,
– Çek Hesabının Banka Şubesinin Adını,
– Çek Hesabının Sahibinin Adı Soyadı, Tüzel Kişinin Adı,
– Gerçek Veya Tüzel Kişinin Vergi Numarasını,
– Tüzel Kişilerde Çek düzenleyen kişinin Adı, Soyadı açık şekilde yazılmak zorundadır.
– Türk Ticaret Kanununda yer alan unsurları taşıması kaydıyla Çekin Taşıması gereken unsurların eksikliği Çekin GEÇERLİLİĞİNİ etkilemeyecektir.
ÇEKLERİN HESABININ KAPATILMASI
– Çek Hesabı, Ancak sahibinin, yasal temsilcisinin yazılı talebi ile kapatılır. Ya da Mevduat veya Katılım Fonu zaman aşımı süresinin dolması üzerine kapatılır.
– Çek Hesabının kapatılmasından sonra, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içerisinde ibraz edilen çekler KARŞILIKSIZ ÇEK olarak işlem görecektir.
ÇEKLERİN İBRAZI VE ÖDENMESİ
– Çekler Muhatap Bankanın her hangi bir Şubesine ibraz edildiğinde, HAMİLİN VERGİ KİMLİK NUMARASI tespit edildikten sonra, Karşılığı sorulduktan sonra ÖDENİR.
ÇEKLERİN KARŞILIKSIZ ÇIKMASI
– Çeklerin “KARŞILIKSIZDIR” İşlemi, Muhatap Bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu tutarın dışında çek bedellerinin karşılanmayan kısmı ile sınırlı olarak yapılır.
– Çeklerin Karşılığının hiç bulunmaması halinde;
– 1) Çek Bedeli 600 TL ve üzerinde ise, 600 TL’sini,
– 2) Çek Bedeli 600 TL altında ise, Çek Bedelini,
– Çek Karşılığının kısmen bulunması halinde;
– 1) Çek Bedeli 600 TL veya altında ise, Çek bedelini aşmamak koşuluyla, Kısmi karşılığı tamamlayacak bir miktarı,
– Çek Bedeli 600 TL üzerinde ise, çek bedelini aşmamak kaydıyla kısmi karşılığa ilaveten 600 TL banka tarafından ödenir.
– Karşılıksız çıkan çeklerle ilgili Banka ve HAMİL tarafından izlenecek yollar;
– 1) Hamilin talebi üzerine, arka yüzüne Bankaya İbraz Tarihini, Hesap Durumunu, Bankanın Yükümlülüğü çerçevesinde Ödenen Tutarı, İbraz edenin Adı-Soyadını, Tüzel Kişi Adına Tahsil Edilip-Edilmediğini yazılarak Banka Yetkilisi tarafından imzalanır.
– Çek Hamilinin İmzalamaktan Kaçınması halinde Karşılıksız işlemi yapılmaz,
– Bankanın Kısmi ödeme yükümlülüğünü hamil kabul etmez ise, ya da çek hesabında hiç karşılık bulunmaz ise, Çek Hamili tarafından Bankanın yükümlülüğü kadar kısmın ödenmesi kabul edilir ise, Yukarıdaki şekilde “KARŞILIKSIZ İŞLEMİ” yapılır.
– Muhatap Bankanın yasal yükümlü olduğu tutar dahil kısmi ödenmesi halinde, Çekin ön ve Arka yüzünün onaylı fotokopisi ÜCRETSİZ olarak HAMİLE verilir. Çek hamili, bu fotokopiyi borçlularına veya kambiyo senetleri gibi takip edeceği gibi,
– Çek Hamilinin İmzalamaktan Kaçınması halinde Karşılıksız işlemi yapılmaz,
BANKANIN SORUMLULUĞU
– Muhatap Banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;
A) Karşılığı hiç bulunmaması halinde;
– Çek bedeli 600 TL ve Üzerinde ise 600 TL,
– Çek bedeli 600 TL altında ise, çek bedelini,
B) Karşılığının Kısmen bulunması halinde;
– Çek bedeli 600 TL veya altında ise, çek bedelini aşmamak kaydıyla Kısmi karşılığı 600 TL tamamlayacak tutarı,
– Çek Bedeli 600 TL üzerinde ise çek bedelini aşmamak kaydıyla, Kısmi karşılığa ilaveten 600 TL.sını ödemekle yükümlüdür.
ÇEK SAHİBİNE İLİŞKİN YASAKLAMA VE YASAĞI KALDIRMA
KARARLARININ BİLDİRİMİ:
– Çek Kanunun 5 ve 6 ncı maddeleri kapsamında verilen çek düzenleme ile çek hesabı açma yasağı ile Yasağın Kaldırılmasına ait kararlara ilişkin bilgiler, Güvenli Elektronik İmza ile UYAP aracılığı ile T.C. Merkez Bankası İdare Merkezine Elektronik ortamda HAFTALIK olarak gönderilir.
– Bu bildirimlerde, Kararın Türü, Mahkeme Adı, Karar Tarihi, Karar Numarası, Kararın Kesinleşme Tarihi, Dosya Numarası, Yasaklama Süresi, Çek Yasaklısı (Gerçek Kişi ise TC.Kimlik No, Adı Soyadı, Baba Adı, Anne Adı, Doğum Yeri, Doğum Tarihi, Nüfusa Kayıtlı Olduğu Yer, İl İlçe, bilgileri, Tüzel Kişi ise; Vergi Numarası, ünvanı) bilgileri yer alır.
DÖVİZ ÇEKLERİ :
– Döviz Çeklerine de Türk Lirası Çeklerine uygulanan esaslar UYGULANIR.
MAHKEME KARARLARININ BİLDİRİMİ
– Mahkemelerce verilmiş çek düzenleme ve çek hesabı açmaya ilişkin yasaklama VE Ortadan Kaldırma kararları kesinleşme tarihi 31 MAYIS 2010 tarihine kadar olanlara ilişkin Eski 3167 Sayılı Kanun uyarınca 2003/1 Sayılı Tebliğ esaslarına göre T.C. Merkez Bankasına Bildirilmeye devam edilir.
ESKİ ÇEK DEFTERLERİNİN KULLANIMI :
– Bankalar 01 TEMMUZ 2010 tarihine kadar müşterilerine YENİ ÇEK DEFTERLERİNİ verir ve ellerindeki ESKİ ÇEK DEFTERLERİNİ imha ederler.
– Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili 3167 Sayılı Çek Kanunu hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
– 31.12.2011 tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için MUHATAP BANKAYA ibrazı geçersizdir.
– Bankalar 01 TEMMUZ 2010 tarihine kadar müşterilerine YENİ ÇEK DEFTERLERİNİ verir ve ellerindeki ESKİ ÇEK DEFTERLERİNİ imha ederler.
– Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili 3167 Sayılı Çek Kanunu hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
– 31.12.2011 tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için MUHATAP BANKAYA ibrazı geçersizdir.
– Bu Kanunun 5. Maddesinin 8.nci fıkrasına göre yapılacak bildirimler, 01 TEMMUZ 2010 tarihine kadar yazılı ortamda yapılabilir.
– Bu Kanunla kaldırılan TAKAS ODALARI MERKEZİ, Kanunun 8 nci maddesindeki tüzel kişiliğe haiz sistem kuruluncaya kadar faaliyetine devam eder. Yeni Kurulacak tüzel kişiliğe herhangi bir işleme gerek kalmaksızın devrolunur. Devir her türlü Vergi, Resim, Harçtan Muaftır.
01.11.2009 TARİHİ İTİBARİ İLE KARŞILIKSIZ ÇIKAN ÇEKLER-1:
– 1.11.2009 tarihi itibari ile KARŞILIKSIZ ÇIKAN, Haklarında soruşturma veya kovuşturma yapılmış veya Mahkumiyet Kararı verilmiş bulunan kişilerin;
– Şikayetçi ile birlikte miktarı belli vadelerde ödenmesi hususunda ANLAŞMAYA VARMALARIRI halinde, Anlaşmanın bir nüshasını şikayetçi veya yasal temsilcisi tarafından Cumhuriyet Başsavcılığı’na veya Mahkemeye verilmesi halinde, Anlaşmada öngörülen SÜRE kadar soruşturma ve kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine veya durdurulmasına karar verilir. ANLAŞMAYA VARILMIŞ olması, şikayetin geri alınması sonucunu doğurmaz.
– Yeni Çek Kanununun 6. maddesine göre, ödenmesi gereken tutarı belli vadelerde ödeyeceğinin taahhüt etmesi ve taahhütnameyi kendisi veya yasal temsilcisi tarafından Cumhuriyet Başsavcılığı’na veya Mahkemeye verilmesi halinde ANLAŞMA aranmaksızın, taahhütnamede belirtilen süre kadar, soruşturma veya kovuşturma veya infazın ertelenmesine karar verilir. Ancak Ödeme Süresi Taahhütnamenin yapıldığı tarihten itibaren 2 yılı geçemez. Birinci Yıl taksiti Borcun 1/3’ünden az olamaz. Taahhütnamenin bir örneği ALACAKLIYA gönderilir.
– ANLAŞMA veya TAAHHÜTNAME 01.04.2010 tarihine kadar düzenlenmiş ve mercilere verilmiş olması şarttır. Taahhütname veren borçlu sonradan anlaşma sağlar ise, Anlaşma Verilmenin hükümlerinden yararlanır.
– Soruşturma veya Kovuşturmanın durması halinde dava zamanaşımı; hükmün infazının ertelenmesi veya durdurlması halinde ise ceza zamanaşımı işlemez.
– ANLAŞMA gereği gibi ifa edilmiş veya ödenmesi gereken miktar ödenmiş olması halinde, davanın düşmesi veya hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kalkmasına karar verilir.
– Şikayetçinin başvuru üzerine, Anlaşma veya taahhüde uyulmadığının tespiti halinde, soruşturmaya, kovuşturmaya veya infaza devam edilir.
CEZAİ SORUMLULUKLAR – 1
– Düzenleme tarihine göre ibraz süresi içerisinde, çekle ilgili olarak “KARŞILIKSIZDIR” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her çekle ilgili olarak 1.500 güne kadar Adli Para Cezasına hükmolunur. Ancak hükmedilen ceza Çek bedelinin Karşılıksız kalan bedelinden AZ OLAMAZ.
– Mahkeme, Çek düzenleme, çek hesabı açma yasağına, bu yasak olması halinde devamına, hükmeder.
– Bu davalar, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu veya hesap sahibinin veya şikayetçinin yerleşim yeri mahkemelerinde görülür.
– Çek Karşılığını Bankada bulundurmakla yükümlü olan kişi Çek Hesabı Sahibidir. Çek Hesabı sahibi Tüzel kişi olması halinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yok ise, Yönetim Organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla sorumludurlar.
– Çek Hesabı Gerçek kişi ise, kendi adına çek düzenlemek üzere başkasını temsilci veya vekil tayin edemezler. Gerçek kişinin temsilci veya vekili olarak çek düzenlenmesi halinde, bu çekten dolayı hukuki ve cezai sorumluluk çek sahibine aittir.
– Karşılıksız çek düzenleyen adını, karşılıksız çek düzenlenen ve ileri tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek veya tüzel kişi hakkında soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcılığının talebi üzerine Sulh Ceza Hakimi tarafından kovuşturma evresinde re’sen mahkeme tarafından her bir çekle ilgili ÇEK DÜZENLEME ve ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI kararı verilir.
– Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı ÇEK HESABI açarken bildirdiği ADRESE yapılır. Adresin yanlış bildirilmesi veya terk edilmesi halinde tebligat yapılmış sayılır.
– Hakkında Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı kararı verilmiş kişi, elindeki bütün çek yapraklarını BANKAYA İADE etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni çek hesabı AÇILAMAZ.
– Hakkında Çek YASAĞI verilmiş olan kişi, kendine tebliğ tarihinden itibaren 10 gün içerisinde, düzenlediği henüz tahsil edilmemiş çekleri; düzenlenme tarihi, miktarı varsa Lehtarı da göstermek suretiyle, muhatap Bankaya Liste Halinde Verecektir.
VADELİ ÇEKLERDE REESKONT VE KARŞILIK AYRILMASI :
– Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2009/3 Vadeli Çeklerde Reeskont Uygulaması-1 Sayılı Sirküleri ile de açıklandığı üzere, Çeklerde Vade kabul edilmemiştir. Bu nedenle 5941 Sayılı Kanun çerçevesinde Çeklerin 31.12.2011 tarihine kadar üzerlerinde yazılan tarihten önce ödenmesi mümkün olmadığı konusunda bir yasal düzenleme yapılmıştır. Ancak bu düzenleme bile Çekin bir ödeme Aracı olduğu özelliğini değiştirmemekte olup, Bu kapsamda bulunan henüz vadesi gelmemiş çekler için REESKONT ayrılması mümkün değildir.
– Ancak Vadesi geçmiş, “Karşılıksızdır” işlemi yapılmış çekler için, 5941 Sayılı Kanun Kapsamında da Anlaşma veya Taahhütname alınamamış çekler için KARŞILIK AYIRMAK mümkündür. Bunun haricinde her hangi bir işlem yapılması mümkün değildir.
Çek Kanununa ilişkin Resmi Gazeteyi aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2009/12/20091220-6.htm
Çeklere ilişkin Usul ve Esaslara ilişkin T.C.Merkez Bankası Tebliği aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz…
http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2010/01/20100120-11.htm
TEŞEKKÜR EDERİM.
Ahmet GÜNDÜZ – YMM