Vergi Usul Kanunu’nun enflasyon düzeltmesini düzenleyen mükerrer 298’inci maddesinin (A) fıkrası ve Geçici 33’inci maddesi kapsamında, tüm kurumlar vergisi mükellefleri ile bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri ilk olarak 31.12.2023 tarihli bilançolarındaki Parasal Olmayan varlıklarını ve Parasal Olmayan İşletme kaynaklarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklardır.
Bu kapsamda Enflasyon Düzeltmelerine ilişkin Tebliğ son olarak 28.11.2023 tarihinde yeniden güncellenerek mükelleflerin görüşlerine sunulmuştur. 2023 Yılı Sonu TEFE-ÜFE tutarlarının netleşmesiyle birlikte 2024 yılının Ocak Ayının ilk haftası yayınlanmasını öngörmekteyiz.
Gelir İdaresi Başkanlığı yayınladığı VUK tebliğ taslağı ile enflasyon düzeltmesinin usul ve esasları açıklanmış bulunmaktadır.
Değerli Vergi Mükelleflerimizin 2023 yılı sonu gelmeden SMMM ve YMM’leri ile istişare ederek aşağıda önerdiğimiz hususlarda çalışmalara başlamalarını önermekteyiz.
Enflasyon Düzeltmelerinde şirketlerin kuruluşundan itibaren (2003 ve 2004 yılı Enflasyon Düzeltmesi olduğu için en geri 31.12.2004 tarihine kadar geriye dönük verilerini) eskiye dönük bazı verileri bulmaları gerekecektir. Bu nedenle enflasyon düzeltmesine ilişkin olarak önceden yapılması gereken hazırlıklar olup, şimdiden hazırlıklara başlanılmasını önermekteyiz.
2023 Yılı Sonu itibari ile Enflasyon Düzeltmesinde taşınmazlar, amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler, sermaye, yedekler, avanslar, depozitolar, peşin ödenmiş giderler gibi parasal olmayan kıymetler in işletmeye giriş tarihleri (1.1.2005 ile 31.12.2023 tarihi arasındaki dönem için) tespit edilip, Enflasyon Düzeltmesine ait ÜFE Endeksi ile arttırılacaktır. Diğer bir değişle Yeniden ÜFE ORANINDA DEĞERLEMESİ yapılmış olacaktır.
Enflasyon düzeltmesinin mükelleflerin LEHİNE veya ELEYHİNE etkisi olabileceği için, HESAPLAMALARIN ve PARASAL OLMAYAN KIYMETLERİN işletmeye giriş tarihlerinin HATASIZ OLMASI önem arz edecektir.
BİZE GÖRE YAPILMASI GEREKEN HAZIRLIKLAR KABACA ŞUNLARDIR;
Enflasyon düzeltmesinin en önemli unsuru PARASAL OLMAYAN VARLIKLAR ve PARASAL OLMAYAN KAYNAKLARIN hesaplara kaydedildiği tarihin tespit edilmesi çalışmasıdır. Bunun için;
-- Mükelleflerin Taşınmazları ile Amortismana tabi tüm Varlıklarının (makine, taşıt araçları, demirbaşlar, ar-ge, haklar vb.) iktisap tarihlerini, iktisap bedellerini ve birikmiş amortisman tutarlarını gösteren bir çalışma yapılmalıdır.
--Mükelleflerin İşletme Sermayelerini ne zaman arttırıldığını ve Sermaye arttırımın tarihlerini ve artırım kaynaklarını belirlemelidirler. (Nakit mi?, Yedek Akçelerden mi? Ortaklar Cari Hesap Borçlarından mı? Geçmiş Yıl Karlarından mı? Belirlenmelidir.) Bu işlemlerin Defterlere kayıt tarihleri esas alınmalıdır. Defterlerden tespit edilememesi durumunda Ticaret Sicil Kayıtları da kullanılabilinir.
-- Yedek Akçeleri ile diğer Tüm Fonların defterlerde bu hesaplara aktarılma kayıt tarihleri tek tek bulunmalıdır.
--Sipariş avansları, depozitolar, Yıllara Sari İnşaat Maliyetleri v.b. gibi tüm PARASAL OLMAYAN bilanço hesaplarının defterlere kayıt tarihleri, sipariş alma-verme veya hesap kapatma tarihleri tespit edilmelidir.
-- Parasal Olmayan Kıymetlerden, Stoklar, Maddi Duran Varlıklar gibi bilanço kalemlerinin Değerlemeye tabi olanların değerleme zamanı ve değerleme esası belirlenmeli, bu varlıkların Enflasyon Düzeltmesine esas maliyet bedeli bulunmalıdır. Ayrıca Maliyet bedelleri içerisinde yer alan finansman maliyetlerinden, reel olmayan Finansman Maliyetlerinin tutarları hesaplanarak hazır edilmelidir. Yani, Parasal Olmayan Duran varlıkların bünyesinde aktifleştirilmiş bulunan finansman maliyetlerinin olup olmadığı, var ise tutarları ve hangi tarihlerde aktifleştirildikleri tutarlar tespit edilmelidir.
Enflasyon düzeltmesinde Öz Kaynaklar açısından bakıldığında, öz kaynakları güçlü işletmelerin vergisini azaltmakta, buna karşın borç ile işletilen ve Parasal Olmayan Varlıklarını Borçla finanse eden işletmelerde ise vergi arttırıcı etki yapmaktadır. 2023 Yılı Düzeltme işlemleri için Mükellefler Vergi ile karşı karşıya kalmayacaklardır. Ancak 2024 Yılının Birinci Geçici Vergi Döneminden itibaren bu işletmeler 2024 Yılında oluşacak Enflasyon nedeniyle oluşacak SERVET artışlarından dolayı EK VERGİ (Gelir ve Kurumlar Vergisi Oranında) ödemek zorunda kalacaklardır.
Bu nedenle Bilanço Esasına göre Defter tutan Vergi Mükelleflerin (Gelir veya Kurumlar Fark etmeden tümünün) 2024 yılı vergisi planlaması yapabilmeleri açısından, ya PARASAL OLMAYAN VARLIKLARINI işletmeden çıkarmaları gerekecek, ya da İşletme Sermayelerini veya PARASAL OLMAYAN KAYNAKLARINI arttırmaları gerekecektir.
İşletmeler dağıtmadıkları Geçmiş Yıllar Karlarını, “Yasal Yedekler” ve Olağanüstü Yedekler hesabında veya 570 Geçmiş Yıl Karlarında takip edebilmektedirler. Mükelleflerin çoğu Geçmiş Yıl Karlarından Yedek Akçeleri de ayırmamaktadır. Geçmiş Yıl Karları Hesabında yer alan bu tutarlar için enflasyon düzeltmesinin 2024 yılındaki VERGİ ETKİSİNİ hesap ederken olumsuz etkileyeceklerdir. Bu nedenle Geçmiş Yılların Karlarının SERMAYE veya YEDEK AKÇELERE eklenmesini önermekteyiz. Bunun için Olağanüstü bir genel kurul yaparak yılsonuna kadar bu işlemleri yapmalarını öneririz.
İşletme Stoklarının “Fiili Maliyet tarihi”, “Toplulaştırılmış Yöntemler” ile değerlenecektir. Bu durumda Değerleme Katsayısı veya Düzeltme Tarihini İçeren Düzeltme Katsayısı ile düzeltilmesi mümkündür. Bu nedenle Stokların Değerlemesi açısından işletmenin hangi yöntemin avantajına olup olmadığı değerlendirilmelidir. Stokların Enflasyon Düzeltmesi, hem 31.12.2023 sonu Değeri hem de 2024 Geçici Vergi Dönemlerindeki değerleri Maliyet/Kar dengesini değiştireceği için, Dönem Sonu Stoklarının hangi Seviyede olması gerektiği çok önem arz etmektedir. Bu Değerlemelerin zorluk ve kolaylıkları yılsonu gelmeden değerlendirilmelidir. İşletmenin 31.12.2023 sonu Stoklarının yüksek olması her zaman mükelleflerin enflasyon düzeltmesinde avantajı hale getirecektir. Bu nedenle işletmenin 2024 yılının ilk döneminde ihtiyacı olan stokların satın almasını Aralık 2023 ayında almalarını öneririz.
Kısaca Enflasyon Düzeltmesi, mükelleflerin dönem sonu işlemlerini daha detaylı olacağı için muhasebe departmanlarının hayli vaktini alacak olup, 31.12.2023 tarihine az zaman kalması nedeniyle siz değerli mükelleflerimizin hazırlık yapmalarını ve size söylediğimiz tavsiyeleri dikkate almalarını önemle hatırlatırız.
Çok geç kalmadan alınabilecek bazı tedbirler ile Enflasyon Düzeltmesi nedeniyle 2024 yılında oluşacak VERGİ ETKİSİNİN İşletme lehine çevrilebileceğinizi göstermek istedik. Mükelleflerimize önemsemek nedeniyle oluşacak OLUMSUZ VERGİ ETKİSİNİ son bir defa daha hatırlatarak, HAREKETE GEÇMELERİNİ ve BUGÜNDEN Hazırlıklara başlamalarını tavsiye ederiz.
Ahmet GÜNDÜZ – YMM